[ Pobierz całość w formacie PDF ]

a) o czasie i sposobie zapoznawania się z morzem, o etapach oswajania się z żywiołem
morskim,
b) o morskich kontaktach z innymi narodami,
c) o stopniu zainteresowania sprawami morskimi,
d) o tym, jak bardzo treści morskie przeniknęły do świadomości społecznej.
Ale przed wszystkim  analiza słownictwa i frazeologii pozwala na ujawnienie obrazu
morza ukrytego w języku. Obraz ten zestawić można z wizją morza przejawiającą się
w twórczości literackiej. Próbując odtworzyć ten obraz, należałoby zwrócić uwagę na
następujące zagadnienia:
 czy morze jest widziane oczyma człowieka z lądu, czy też oczyma rybaka albo
żeglarza;
 jaki jest to model przestrzeni morskiej, czy jest to morze Odyseusza pełne dziwów,
niebezpieczeństw i uroków, żywioł trudny, ale nie obcy, czy morze Jonasza traktowane
wyłącznie jako zagrożenie, przeciwstawienie bezpiecznej przestrzeni zamkniętej18;
 jaki typ krajobrazu morskiego narzucał się danej społeczności, czy były to morza
południowe czy północne, czy otwarte morza z pływami czy morza zamknięte.
Sądzę, że w ten sposób przeprowadzona analiza, a zwłaszcza analiza porównawcza,
może stać się (w powiązaniu z badaniami historycznymi) podstawą analiz i porównań
kulturowych.
189
Przypisy
1
F. B u j a k, Kultury morskie i lądowe, Toruń 1934, s.8 10.
2
A. P i s k o z u b, Dziedzictwo wielkich odkryć geograficznych w kulturze morskiej Europy, [w:] Morze
w kulturach świata, Ossolineum 1976, s.513 514.
3
A. P i s k o z u b, Dziedzictwo kultur Północy w kulturze morskiej Europy, op. cit., s.269.
4
A. P i s k o z u b, Dziedzictwo najdawniejszych kultur w kulturze morskiej Europy, op. cit., s.72.
5
E. S a p i r, Status lingwistyki jako nauki, [w:] tegoż, Kultura, język, osobowość. Wybrane eseje, W-wa
1978, s.88. Por. też J. H. G r e e n b e r g, Inferences from linguistic to nonlinguistic data, [w:] tegoż, Language,
culture and communication, Stanford, California 1971.
6
Zob. D. E. C o o p e r, Philosophy and the nature of language, London 1973, s.104.
7
Zob. J. H. G r e e n b e r g, op. cit., s.60.
8
B. L. W h o r f poszukiwał związku między rolniczą kulturą plemienia Hopi a jego koncepcją czasu
ujawnianą poprzez określone kategorie gramatyczne.
Patrz B. L. W h o r f, Związek między nawykami myślenia i zachowania a językiem [w:] tegoż, Język myśli
i rzeczywistości, W-wa 1982.
9
Zob. m. in. E. N i d a, Analisis of meaning and dictionary making,  International Journal of American
Linguistics , vol.24, 1978, z.4, s.279 292.
10
Na temat luk słownikowych zob. m. in. A. L e h r e r, Semantic fields and lexical structure, Amsterdam-
London-New York 1974, s.95 107.
11
Nawiązuję tutaj do koncepcji, według której klasyfikowanie polega na wyborze prototypu i dopasowywa-
niu do tego prototypu innych poznawczych obiektów. Zob. E. R o s c h, Human categorization, [w:] Advances
in crosscultural psychology, vol.1, New York 1977.
12
O wywodzącej się z antyku metaforyce morskiej zob. m. in. E. K o t a r s k i, Metaforyka morska w lite-
raturze staropolskiej, [w:] Studia o metaforze I, Ossolineum 1980, s.75 96 i tegoż, U progu marynistyki polskiej.
XVI XVII wiek, Gdańsk 1978 (rozdz. Metaforyka morska).
13
Na temat metafory językowej zob. m. in.:
T. D o b r z y ń s k a, Metafora, Wrocław 1984, s.110 129 (tam także obszerna bibliografia), G. L a k o f f,
M. J o h n s o n, Metaphors we live by, Chicago 1980.
14
Por. G. L a b u d a, Morze w kulturze plemion słowiańskich, [w:] Morze w kulturach świata..., s.241.
15
O motywacji morfologicznej i semantycznej pisał m. in. S. U l l m a n n, Semantyk universals, [w:]
Universals of language, ed. by J. H. G r e e n b e r g, Cambridge (Mass.) 1963, s.222.
16
J. P a r a n d o w s k i,  Polska leży nad morzem śródziemnym , [w:] Morze w kulturach świata..., s.11 13.
17
Właśnie taki tytuł: Sea language comes ashore (Język morza schodzi na ląd) ma książka
J. C a r v e r C o l c o r d (N. York 1945) poświęcona powiązaniom między angielskim słownictwem morskim
a lądowym.
18
O dwóch modelach przestrzeni morza ujawniających się w literaturze (model Odyseusza i model Jonasza)
pisze A. M a r t u s z e w s k a w pracy Czy marynistyka może stać się kategorią teoretycznoliteracką? [w:]
Problem polskiej literatury marynistycznej, Gdańsk 1982, s.19 20.
190 [ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

forum-gsm.htw.pl